Cựu Thủ tướng Malaysia hầu tòa

Cựu thủ tướng từng nắm quyền lâu nhất ở Malaysia, Mahathir Mohamad, sắp phải ra tòa để trả lời về quyết định mua đất xây cảng với giá cao, gây thiệt hại cho ngân sách.
Ông Mahathir sẽ là một trong khoảng 40 nhân chứng phải ra hầu tòa trong vụ bê bối thất thoát công quỹ đình đám nhất ở nước này. Phiên tòa bắt đầu từ ngày 1.8 và kéo dài trong 2 tuần. Cựu thủ tướng có hơn 22 năm (1981 - 2003) chấp chính nay 86 tuổi và vừa trải qua một trận viêm phổi nặng sẽ xuất hiện tại tòa trong những ngày tới.

Vụ bê bối bắt đầu từ việc Chính phủ Malaysia quyết định xây dựng Khu vực thương cảng tự do Klang (KPFZ) có công suất tháo dỡ 300.000 container 20 foot mỗi năm, có thể cạnh tranh với các nước trong khu vực hồi cuối thập niên 1990. Cảng vụ Klang (KPA) thuộc bộ xây dựng được giao phụ trách việc này, và công việc đầu tiên là mua lô đất 400 ha của Công ty Kuala Dimensi Sdn Bhd để xây cảng. Do KPA không có khả năng tài chính, nhiều phương án mua hoặc thu hồi đất đã được đưa ra. Tuy nhiên cuối cùng chính phủ của ông Mahathir quyết định cho KPA vay tiền mua đất và hoàn trả bằng trái phiếu.

Ủy ban lượng giá của chính phủ khi ấy định giá đất là 194 ringgit/m2. Cộng thêm lãi suất 6% trả dần trong 10 năm và giá trị các cơ sở hạ tầng sẵn có như cống thoát nước…, giá mỗi m2 là 269 ringgit (1,83 triệu đồng), đặt cọc ban đầu 5%. Theo lời khai tại tòa của một cựu viên chức của ủy ban định giá, thông thường thủ tướng chấp thuận 99,9% các đề xuất của ủy ban.

Riêng với dự án này, cựu Thủ tướng Mahathir lại đồng ý với đề xuất của Bộ trưởng Giao thông khi ấy là ông Ling Liong Sik. Trong một tờ trình lên ông Mahathir năm 2002, Bộ trưởng Ling nâng giá đất lên 301 ringgit/m2 sau khi cộng thêm một lần nữa lãi suất 7,5% và kéo dài thời gian chi trả đến 15 năm. Số tiền đặt cọc ban đầu cũng được nâng từ 5% lên thành 10%. Ngoài ra, ông Ling cũng đề xuất một gói thầu 350 triệu ringgit trao cho công ty bán đất Kuala Dimensi. Điều đó nâng chi phí mua đất dự kiến ban đầu là 1,088 tỉ ringgit (7.416 tỉ đồng) lên thành 1,808 tỉ ringgit.

Dự án èo uột với đầy rẫy khó khăn và chi phí bị đội lên hơn gấp đôi cuối cùng cũng hoàn thành vào năm 2006. Nhưng việc ông Ling cố tình nâng giá đất đã bị phanh phui và ông bị truy tố tội danh cố tình lừa dối chính phủ để trục lợi cá nhân, gây thất thoát công quỹ. Mức án tối đa dành cho ông là 7 năm tù giam hoặc/và phạt tiền.

Hồi tháng 2.2011, người kế nhiệm của Ling, ông Chan Kong Choy cũng đã ra tòa với 3 tội danh lừa gạt người kế nhiệm ông Mahathir, cựu Thủ tướng Abdullah Badawi, hồi năm 2003. Ông Chan đã gây ảnh hưởng khiến cựu Thủ tướng Badawi ký quyết định sai trái đối với một số khoản chi phí gần 2 tỉ ringgit thuộc dự án PKFZ. Với mỗi tội danh, ông Chan có thể nhận án đến 5 năm tù giam và/hoặc tiền phạt. Vụ này vẫn chờ xử tiếp.

Trong bối cảnh chính quyền của Thủ tướng Najib Razak đang ra sức đẩy lùi nạn tham nhũng, báo giới nhận định ông Ling khó thoát khỏi án tù. Cựu Thủ tướng Mahathir tuy không bị truy tố nhưng cũng phải trả lời trước công chúng về trách nhiệm của mình.